Les(onderdeel) ‘zonder’ leraar


Natuurlijk vervullen wij als leerkrachten een onmisbare rol in de klas. Maar er zijn momenten waarop we niet fysiek aanwezig kunnen zijn of waarbij dat niet voor elke leerling noodzakelijk is.

Het kan voorkomen dat leerlingen zelfstandig moeten werken. Denk aan specifieke onderdelen van de les, situaties waarbij onze aandacht elders nodig is of opdrachten thuis. Daarnaast is het bevorderen van het vermogen van leerlingen om zelfstandig informatie te verwerken essentieel. Dit alles vraagt soms om zelfstandige activiteiten (tijdens de les).

In essentie vinden (delen van) lessen soms plaats zonder directe begeleiding van de leraar. Ook in deze gevallen kan het correct inzetten van pedagogische ICT een duidelijke meerwaarde betekenen.

Hoe AI denkt dat leerlingen thuis werken.

Op deze pagina proberen we enkele tips te geven over hoe je dit kunt aanpakken zonder terug te vallen op de instructie “studeer pagina xx tot pagina xy” of “lees het volgende artikel“. Hoewel sommige van deze methoden wellicht al bekend zijn, hopen we nieuwe mogelijkheden te introduceren of bestaande benaderingen verder te verduidelijken.

En uiteraard: alles hieronder kan je ook inzetten in de context van een normale les waarbij wel ruimte is voor directe begeleiding.

De onderdelen van elke les

We vertrekken voor het uitwerken van een les zonder leraar vanuit enkele essentiële onderdelen van elke les:

De basisonderdelen van een les.

Door de les op de te delen in bovenstaande onderdelen en door voor elk van die momenten specifieke digitale technieken aan te reiken, hopen we dat elke leraar voor de eigen lescontext aan de slag kan.

1. Instructies

Hoe maak je de leerlingen duidelijk wat er moet gebeuren wanneer je er zelf niet bent?

Je maakt een instructiefilmpje.

Je gebruikt de optie Classwork in je klasteams.

Een Sway.

Een uitgebreide Teamsopdracht.

Je maakt een leerpad in OneNote.

2. Inleiding van het lesonderwerp

Je wil de leerlingen warm maken voor een thema, peilen naar de voorkennis of ze in contact brengen met een bepaald onderwerp.

Wat zegt AI over het thema?

De leerlingen praten zelf even met een historisch figuur of een expert in het vakgebied.

Ze checken even de actualiteit via de krantenkiosk.

Wat zegt YouTube over mijn thema (en ja dit kan zonder reclame en afleiding).

3. Theorie

Vaak moet er wat theorie verwerkt worden, wat uitleg gegeven worden of begrippen verduidelijkt…

Je kan een PowerPoint maken met ingesproken uitleg.

Een filmpje maken of gebruiken.

Je maakt een leerpad in OneNote.

Voeg gestructureerde en automatische reflectie toe aan je lesmateriaal.

Een BookWidget.

De leerlingen lezen een tekst en verwerken deze met het pennetje.

Minecraft als leeromgeving.

4. Oefenen

Wanneer de theorie gezien is moeten de leerlingen dit zelf gaan toepassen, inoefenen en verwerken.

De leerlingen schrijven een tekst en Microsoft Copilot geeft feedback op basis van een aangeleverde rubric.

De wiskundetools in OneNote of math.microsoft.com helpen met oefenen.

GeoGebra.

Voeg gestructureerde en automatische reflectie toe aan je oefeningen.

Er worden enkele debatkanalen gemaakt in Teams (kleine groepen, afzonderlijke kanalen, startstellingen).

Een Formsquiz in Microsoft Forms met automatische feedback.

Een BookWidget.

Leerversnellers binnen je klasteam: leesvoortgang, zoekvoortgang.

5. Evaluatie

Hoe kan je nu evalueren wat de leerlingen gedaan hebben.

Leerlingen maken een Canva (eventueel met peerevaluatie, zie verder)

Een Formsquiz in Microsoft Forms met optioneel automatische feedback.

Een BookWidget.

Geogebra.

Peerevaluatie (ranking top 3) vb over debatten, Canva tonen en scoren.

Zelfevaluatie via AI.

Gebruik Flip, het eenvoudig sociaal videoplatform voor sociaal leren.

Van theorie naar praktijk: enkele tips

Je bekeek de verschillende lesonderdelen en de aangereikte methodes maar hoe zet je nu concrete stappen om dit toe te passen in lespraktijk? We geven enkele tips:

  • Vertrek van vaardigheden die je al bezit zoals hetopstellen van een goede PowerPoint, en verbeter ze, bijvoorbeeld door de PowerPoint op te nemen of in te spreken.
  • Maak gebruik van materiaal dat je al hebt, zoals digitale oefeningen van de uitgeverij of materiaal van een vakcollega.
  • Werk (meer) samen: bijvoorbeeld, laat iemand een ingesproken PowerPoint maken die de theorie uitlegt, terwijl een ander een formulier maakt.

Wat maakt een goede les? Ook hier kunnen we wat algemene tips geven:

  • Zorg voor voldoende variatie: niet enkel een tekst met vraagjes.  Om leerlingen geboeid te houden zorg je voor een verscheidenheid aan werkvormen zoals een video, ingesproken PowerPoints, teksten en oefeningen.
  • Breng alle bronnen en werkvormen samen in één duidelijk geheel. Zorg dat leerlingen niet hoeven zoeken. Maak een keuze waar je je comfortabel bij voelt, zoals de optie Classwork in je klasteam.
  • Denk bij het opstellen van opdrachten goed na over wat je van de leerling verwacht. Wat moet worden ingediend en wat niet? Overweeg vooraf wat je zelf later nog moet doen. Bedenk hoe je het proces zowel voor de leerling als voor jezelf efficiënt kunt maken.

En vergeet niet waarom je hiermee aan de slag gaat:

  • Het doel is om de leerwinst voor elke leerling te maximaliseren.
  • Door de tools op de juiste manier te gebruiken, kun je als leraar de vinger aan de pols houden van het leerproces van je leerlingen. Bij digitale oefeningen kun je vaak zien hoe lang ze aan de oefening hebben gewerkt en kun je de prestaties van individuele leerlingen volgen.
  • Digitaal is soms de enige manier om te kunnen differentiëren binnen je les.

Nu is het aan jullie!

Kies, mix en ga voor dé les zonder leraar!

Zie je het al helemaal zitten? Gebruik wat je interessant lijkt en gebruik deze gelegenheid om eens iets nieuws te proberen.  Daag jezelf uit!  

“En vergeet niet, je hoeft niet altijd een volledige les zonder leraar uit te werken. Soms wil je dat de leerlingen alleen voor een specifiek lesonderdeel zelfstandig aan de slag gaan; op andere momenten kunnen de verwachtingen of noden anders zijn.

Hulp nodig?

Een beetje overdonderd door dit alles? Geen nood! Iedereen had in het begin hetzelfde gevoel. Weet dat je er niet alleen voorstaat! De pedagogische ICT-ers zijn er om je te helpen. Spreek ze aan of maak een afspraak voor een 1:1 moment. Zo kan er concreet met jouw vragen aan de slag gegaan worden.

En vergeet onze digitale community A-PT-Digitaal leren niet waar je terecht kan voor inspiratie, hulp, …

Ten slotte: enkele voorbeelden

Afsluiten doen we met enkele voorbeelden van collega’s waarbij je kan zien hoe verschillende onderdelen in een concrete lescontext toegepast worden. Zelf een voorbeeld om te delen, geef ons zeker een seintje!

Zelfstandig op eigen tempo en niveau theorie verwerken.

De kans krijgen om te oefenen, zichzelf te evalueren en bij te sturen.

Zelfgestuurd leren.

Duidelijke instructie door het gebruik van rubrics in je Teamsopdracht.

Digitaal cursusmateriaal (leerpad).

Zelfstandig op eigen tempo en niveau theorie verwerken.